Nach der Neuorganisation der Kreisgliederung im preußischen Staat nach dem Wiener Kongress trat mit dem 1. Mai 1816 der Kreis Neisse in der preußischen Provinz Schlesien vom Regierungsbezirk Breslau zum Regierungsbezirk Oppeln über. Er umfasste meist ländliche Gebiete um die Städte Neisse, Patschkau und Bad Ziegenhals. Das Landratsamt und die Kreishauptstadt war in Neisse.
Seit dem 1. Juli 1867 gehörte der Kreis zum Norddeutschen Bund und ab 1. Januar 1871 zum Deutschen Reich.
Mit dem 1. Juli 1911 schied die Stadtgemeinde Neisse aus dem Verband des Kreises Neisse aus und bildete seitdem einen eigenen Stadtkreis. Der Kreis Neisse wurde jetzt als Landkreis bezeichnet.
Zum 30. September 1929 fand im Kreis Neisse entsprechend der Entwicklung im übrigen Preußen eine Gebietsreform statt, bei der alle bisher selbstständigen Gutsbezirke aufgelöst und benachbarten Landgemeinden zugeteilt wurden.
Im Frühjahr 1945 wurde das ehemalige Kreisgebiet durch die Rote Armee besetzt und zunächst unter polnische Verwaltung gestellt. Heute gehört das Gebiet zu Polen.
Der preußisch-deutsche Landkreis Neisse bestand in der Zeit von 1816 bis 1945. Er umfasste am 1. Januar 1945 zwei Städte und 95 Gemeinden.
Quelle:
Der Kreis Neisse gliederte sich im Jahr 1885 in die Stadtgemeinden, die Landgemeinden und selbstständige Gutsbezirke. Er bestand am 1. Dezember 1885 aus drei Stadtgemeinden (Neisse, Patschkau und Ziegenhals), 114 Landgemeinden und 77 Gutsbezirken. Die Zahl der Einwohner am 1. Dezember 1885 wird in Klammern angefügt.
Stadtgemeinden | |||
Ort | evangelische Kirche | katholische Kirche | Standesamt |
Neisse (21.837) | Neisse | Neisse | Neisse |
Patschkau (5.861) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Ziegenhals (6.557) | Ziegenhals | Ziegenhals | Ziegenhals |
Landgemeinden | |||
Ort | evangelische Kirche | katholische Kirche | Standesamt |
Altewalde (1.301) | Schnellewalde | Altewalde | Altewalde |
Alt Patschkau (741) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Alt Wilmsdorf (264) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Arnoldsdorf (1.311) | Ziegenhals | Arnoldsdorf | Arnoldsdorf |
Braucke (550) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Bechau (166) | Neisse | Nowag | Nowag |
Beigwitz (188) | Neisse | Bösdorf | Bösdorf |
Bielau (1.217) | Neisse | Bielau | Bielau |
Bischofswalde (884) | Ziegenhals | Bischofswalde | Bischofswalde |
Blumenthal (111) | Neisse | Kalkau | Grunau |
Bösdorf (824) | Neisse | Bösdorf | Bösdorf |
Borkendorf (1.452) | Ziegenhals | Borkendorf | Borkendorf |
Brünschwitz (128) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Deutsch Kamitz (758) | Neisse | Deutsch Kamitz | Deutsch Kamitz |
Deutsch Wette (662) | Ziegenhals | Deutsch Wette | Deutsch Wette |
Dürr Arnsdorf (824) | Ottmachau | Dürr Arnsdorf | Dürr Arnsdorf |
Dürr Kamitz (352) | Neisse | Polnisch Wette | Polnisch Wette |
Dürr Kunzendorf (1.108) | Ziegenhals | Ziegenhals | Dürr Kunzendorf |
Eilau (279) | Neisse | Küppernig | Bielau |
Franzdorf (152) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Friedrichseck (97) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Fuchswinkel (169) | Patschkau | Kamitz | Patschkau |
Gesäß (485) | Patschkau | Gesäß | Patschkau |
Giersdorf (1.421) | Ziegenhals | Giersdorf | Giersdorf |
Gießmannsdorf (718) | Neisse | Neisse | Gießmannsdorf |
Glumpenau (824) | Ottmachau | Ottmachau | Großmannsdorf |
Gostitz (638) | Patschkau | Kamitz | Patschkau |
Gräserei (413) | Neisse | Neisse | Neisse |
Greisau (507) | Schnellewalde | Lindewiese | Oppersdorf |
Groß Kunzendorf (908) | Ziegenhals | Borkendorf | Borkendorf |
Groß Neundorf (1.522) | Neisse | Groß Neundorf | Groß Neundorf |
Grunau (461) | Neisse | Köppernig | Grunau |
Guttwitz (75) | Neisse | Nowag | Nowag |
Hannsdorf (172) | Neisse | Groß Neundorf | Groß Neundorf |
Heidau (800) | Neisse | Deutsch Kamitz | Deutsch Kamitz |
Heidenau (310) | Neisse | Kalkau | Grunau |
Heidersdorf (824) | Neisse | Neisse | Neisse |
Heinersdorf (749) | Ottmachau | Heinersdorf | Schwammelwitz |
Heinzendorf (351) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Jäglitz (261) | Neisse | Steinau | Steinsdorf |
Jentsch (15) | Neisse | Neisse | Gießmannsdorf |
Kaindorf (237) | Neisse | Köppernig | Köppernig |
Kalkau (669) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Kamitz (1.458) | Patschkau | Kamitz | Patschkau |
Karlshof (432) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Kaundorf (515) | Neisse | Neunz | Neunz |
Klein Briesen (403) | Ottmachau | Kalkau | Grunau |
Klein Warthe (63) | Neisse | Nieder Hermsdorf | Nieder hermsdorf |
Köppernig (771) | Neisse | Köppernig | Köppernig |
Konradsdorf (383) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Korkwitz (145) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Kosel (277) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Krackwitz (84) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Kupferhammer (200) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Kuschdorf (95) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Langendorf (1.976) | Ziegenhals | Ziegenhals | Langendorf |
Lassoth (629) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Lentsch (178) | Neisse | Bischofswalde | Bischofswalde |
Lindewiese (911) | Schnellewalde | Lindewiese | Oppersdorf |
Ludwigsdorf (959) | Ziegenhals | Neuwalde | Ludwigsdorf |
Mährengasse (1.461) | Neisse | Neisse | Neisse |
Mannsdorf (662) | Neisse | Nieder Hermsdorf | Nieder Hermsdorf |
Markersdorf (325) | Neisse | Polnisch Wette | Polnisch Wette |
Mittel Neuland (1.146) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Mösen (384) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Mohrau (594) | Neisse | Köppernig | Bielau |
Moosdorf (346) | Neisse | Köppernig | Köppernig |
Natschkau (38) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Neuland, pfarrtheilig (1.137) |
Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Neunz (773) | Neisse | Neunz | Neunz |
Neusorge (258) | Neisse | Nieder Hermsdorf | Nieder Hermsdorf |
Neuwalde (1.174) | Schnellewalde | Neuwalde | Altewalde |
Nieder Hermsdorf (969) | Neisse | Nieder Hermsdorf | Nieder Hermsdorf |
Nieder Jeutritz (132) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Nowag (588) | Neisse | Nowag | Nowag |
Ober Hermsdorf (512) | Ottmachau | Ober Hermsdorf | Rathmannsdorf |
Ober Jeutritz (240) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Oppersdorf (882) | Neisse | Oppersdorf | Oppersdorf |
Peterwitz (323) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Polnisch Wette (664) | Neisse | Polnisch Wette | Polnisch Wette |
Preitlland (504) | Neisse | Bielau | Bielau |
Prockendorf (566) | Neisse | Volkmannsdorf | Steinsdorf |
Rathmannsdorf (291) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Reimen (325) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Reinschdorf (515) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Rennersdorf (379) | Friedland | Volkmannsdorf | Volkmannsdorf |
Rieglitz (190) | Neisse | Neisse | Bösdorf |
Riemertsheide (725) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Ritterswalde (889) | Neisse | Oppersdorf | Oppersdorf |
Rothhaus (120) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Rottwitz (71) | Neisse | Seiffersdorf | Nowag |
Schlaupitz (227) | Neisse | Nowag | Nowag |
Schleibitz (187) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Schmelzdorf (92) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Schmolitz (240) | Neisse | Nowag | Nowag |
Schönwalde (619) | Ziegenhals | Arnoldsdorf | Schönwalde |
Schubertskrosse (145) | Ottmachau | Wiesau | Wiesau |
Schwammelwitz (864) | Ottmachau | Schwammelwitz | Schwammelwitz |
Schwandorf (137) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Sengwitz (246) | Neisse | Neisse | Bösdorf |
Steinhübel (161) | Neisse | Bielau | Bielau |
Steinsdorf (735) | Schnellewalde | Steinau | Steinsdorf |
Stephansdorf (687) | Neisse | Stephansdorf | Gießmannsdorf |
Struwitz (184) | Neisse | Bösdorf | Bösdorf |
Stübendorf (269) | Ottmachau | Schwammelwitz | Schwammelwitz |
Tannenberg (289) | Ottmachau | Wiesau | Wiesau |
Volkmannsdorf (973) | Neisse | Volkmannsdorf | Volkmannsdorf |
Waltdorf (987) | Neisse | Waltdorf | Waltdorf |
Weitzenberg (283) | Neisse | Groß Neundorf | Groß Neundorf |
Wellenhof (336) | Neisse | Mittel neuland | Neuland |
Wiesau (531) | Ottmachau | Wiesau | Wiesau |
Winnsdorf (279) | Ziegenhals | Deutsch Wette | Deutsch Wette |
Wischke (253) | Neisse | Neunz | Neunz |
Würben (280) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Gutsbezirke | |||
Ort | evangelische Kirche | katholische Kirche | Standesamt |
Alt Patschkau (48) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Arnoldsdorf (94) | Ziegenhals | Arnoldsdorf | Arnoldsdorf |
Baucke (69) | Pttmachau | Kalkau | Kalkau |
Bechau (139) | Neisse | Nowag | Nowag |
Bielau (114) | Neisse | Bielau | Bielau |
Bischofswalde-Großhof (51) | Ziegenhals | Bischofswalde | Bischofswalde |
Bischofswalde-Kleinhof (25) | Ziegenhals | Bischofswalde | Bischofswalde |
Bischofswalde-Kleinwalde (30) | Ziegenhals | Bischofswalde | Bischofswalde |
Blumenthal (38) | Neisse | Kalkau | Grunau |
Borkendorf (105) | Ziegenhals | Borkendorf | Borkendorf |
Deutsch Kamitz (12) | Neisse | Deutsch Kamitz | Deutsch Kamitz |
Deutsch Wette (59) | Ziegenhals | Deutsch Wette | Deutsch Wette |
Dürr Arnsdorf (43) | Ottmachau | Dürr Arnsdorf | Dürr Arnsdorf |
Dürr Kamitz (10) | Neisse | Polnisch Wette | Polnisch Wette |
Dürr Kunzendorf (70) | Ziegenhals | Ziegenhals | Dürr Kunzendorf |
Eilau (7) | Neisse | Köppernig | Bielau |
Franzdorf (116) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Friedenthal (560) | Neisse | Neisse | Gießmannsdorf |
Friedrichseck (106) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Fuchswinkel (19) | Patschkau | Kamitz | Patschkau |
Fürstenvorwerk (112) | Ottmachau | Schwammelwitz | Schwammelwitz |
Gesäß (142) | Patschkau | Gesäß | Patschkau |
Giersdorf (32) | Ziegenhals | Giersdorf | Giersdorf |
Glumpenau (8) | Ottmachau | Ottmachau | Gießmannsdorf |
Gostitz () | Patschkau | Kamitz | Patschkau |
Gräserei (182) | Neisse | Neisse | Neisse |
Greisau (28) | Schnellewalde | Lindewiese | Oppersdorf |
Grunau (85) | Neisse | Köppernig | Grunau |
Kaindorf (28) | Neisse | Köppernig | Köppernig |
Kalkau (76) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Kamitz (6) | Patschkau | Kamitz | Patschkau |
Karlshof (47) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Klein Briesen Forstgutsbezirk (8) |
Ottmachau | Kalkau | Grunau |
Korkwitz (94) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Kosel (75) | Patschkau | Patschkau | Patschkau |
Kuschdorf (51) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Langendorf (15) | Ziegenhals | Ziegenhals | Langendorf |
Lassoth (39) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Lentsch (12) | Neisse | Bischofswalde | Bischofswalde |
Lindewiese (24) | Schnellewalde | Lindewiese | Oppersdorf |
Ludwigsdorf (78) | Ziegenhals | Neuwalde | Ludwigsdorf |
Mannsdorf (12) | Neisse | Nieder Hermsdorf | Nieder hermsdorf |
Mohrau (16) | Neisse | Köppernig | Bielau |
Naasdorf (23) | Neisse | Köppernig | Köppernig |
Natschkau (31) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Neuwalde (16) | Schnellewalde | Neuwalde | Neuwalde |
Nieder Hermsdorf (71) | Neisse | Nieder Hermsdorf | Nieder Hermsdorf |
Nowag (25) | Neisse | Nowag | Nowag |
Ober Hermsdorf (68) | Ottmachau | Ober Hermsdorf | Rathmannsdorf |
Peterwitz (45) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Polnisch Wette () | Neisse | Polnisch Wette | Polnisch Wette |
Preiland (66) | Neisse | Bielau | Bielau |
Rathmannsdorf (14) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Reimen (55) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Reinschdorf (4) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Rieglitz (12) | Neisse | Neisse | Bösdorf |
Ritterswalde (7) | Neisse | Oppersdorf | Oppersdorf |
Ritterswalde, Forstgutsbezirk (7) |
Neisse | Oppersdorf | Oppersdorf |
Rothhaus (5) | Neisse | Riemertsheide | Lassoth |
Rottwitz (35) | Neisse | Seiffersdorf | Nowag |
Schäferei (154) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Schilde () | Neisse | Neisse | Gießmannsdorf |
Schlaupitz (74) | Neisse | Nowag | Nowag |
Schleibitz (75) | Ottmachau | Rathmannsdorf | Rathmannsdorf |
Schmelzdorf (66) | Neisse | Reinschdorf | Reinschdorf |
Schönwalde (26) | Ziegenhals | Arnoldsdorf | Schönwalde |
Schwammelwitz (59) | Ottmachau | Schwammelwitz | Schwammelwitz |
Schwammelwitz, Frstgtsbz. (19) |
Ottmachau | Schwammelwitz | Schwammelwitz |
Schwandorf (77) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Steinhübel (7) | Neisse | Bielau | Bielau |
Stübendorf (71) | Ottmachau | Schwammelwitz | Schwammelwitz |
Tannenberg (23) | Ottmachau | Wiesau | Wiesau |
Volkmannsdorf (63) | Neisse | Volkmannsdorf | Volkmannsdorf |
Waltdorf (89) | Neisse | Waltdorf | Waltdorf |
Wellenhof (43) | Neisse | Mittel Neuland | Neuland |
Wiesau (35) | Ottmachau | Wiesau | Wiesau |
Würben (69) | Ottmachau | Kalkau | Kalkau |
Quellen:
Gemeindeverzeichnis Deutschland 1900 Königreich Preußen/Provinz Schlesien/Regierungsbezirk Oppeln/Landkreis Neisse (besucht am 04. Mai 2016)
Gemeindelexikon für das Königreich Preußen – Auf Grund der Materialien der Volkszählung vom 1. Dezember 1885 und anderer amtlicher Quellen; VI. Provinz Schlesien; Berlin 1887, S. 460-469. Digitalisat in Opolska Biblioteka Cyfrowa (Digitale Bibliothek der Region Oppeln; besucht am 04. Mai 2016))